Γερασίμου Φραγκουλάκη
Αρχιμανδρίτη
Ταπεινή
αλλά ταυτόχρονα και ένδοξος υπήρξε η είσοδος του Ιησού στα Ιεροσόλυμα. Σείσθηκε
όλη η πόλη από τις ζωηρές φωνές του λαού. Υπήρχαν όμως κι εκείνοι οι οποίοι με
φθόνο παρακολουθούσαν αυτή την ενθουσιώδη υποδοχή του Κυρίου. Ήταν οι
Γραμματείς και οι Φαρισαίοι οι οποίοι ζητούσαν αφορμή για να τα βάλουν με το
Χριστό. Εκτός όμως από το φθόνο είχαν και τον τρόπο. Η εξουσία ήταν με το μέρος
τους. Είχαν όλα τα μέσα στα χέρια τους για να πειθαναγκάσουν τον κόσμο και να
του αλλάξουν γνώμη.
Έτσι
θα δούμε αδελφοί μου, εκείνους που στη σημερινή ευαγγελική περικοπή φωνάζουν
"Ωσαννά", σε λίγες μέρες να μεταστρέφονται και να κραυγάζουν
"σταύρωσον". Αυτοί που είχαν δει τόσα θαύματα, που είχαν ακούσει τόσα
καινούργια πράγματα από το στόμα του Ιησού και ενώ δεν είχαν κοπάσει ακόμη οι
συζητήσεις για το θαυμαστό γεγονός της αναστάσεως του Λαζάρου, μετατρέπουν την
ευγνωμοσύνη τους σε μένος εναντίον του ευεργέτη τους. Πόση υποκρισία αλήθεια!
Την αρχή ταυτισμένος ο λαός με την Μαρία, η οποία θέλοντας να εκφράσει την ευγνωμοσύνη
της περιλούει το Χριστό με πολύτιμο μύρο, στη συνέχεια γίνεται συνοδοιπόρος του
Ιούδα και τον προδίδει.
Τέτοιου
είδους συμπεριφορές συνιστούν υποκρισία. Και αυτό το ελάττωμα της υποκρισίας
είναι συνομήλικο της ανθρωπότητας. Είναι μία κατάσταση η οποία δυστυχώς, αφορά
και εμάς τους Χριστιανούς τους Ορθοδόξους.
Υποκρισία
είναι η απόκρυψη των πραγματικών σκέψεων, των αληθινών αισθημάτων, είναι δηλαδή
η προσποίηση. Όταν άλλα λέμε και άλλα πιστεύουμε, όταν άλλο είμαστε και άλλο
προσπαθούμε να δείχνουμε, όταν με λίγα λόγια χρησιμοποιούμε την ηθοποιία στην
καθημερινότητά μας, στις σχέσεις με τους συνανθρώπους μας, είμαστε υποκριτές.
Το
αμάρτημα της υποκρισίας είναι σοβαρό και καταστροφικό και για τον υποκριτή και
για τους ανθρώπους. Η υποκρισία κρύβει ψέμα, απάτη, δόλο και επιβουλή. Βλάπτει
και ταπεινώνει τον άνθρωπο. Αποτελεί δειλία και είναι πάθος ύπουλο. Δεν είναι
τυχαίο που ο Χριστός πολλές φορές αναφέρεται στην υποκρισία, για να δείξει πόσο
καταστροφική είναι. Ιδιαιτέρως αναφέρεται στα βλαβερά αποτελέσματα, όχι μόνο
για τον υποκριτή, αλλά και για τους άλλους. Μέμφεται τους Γραμματείς και τους
Φαρισαίους που με την υποκρισία τους εμποδίζουν τους άλλους να πορευθούν στο
δρόμο της σωτηρίας. «Ουαί υμίν γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριταί, ότι κλείετε την βασιλείαν των ουρανών
έμπροσθεν των ανθρώπων˙υμείς γαρ ουκ εισέρχεσθε, ουδέ τους εισερχόμενους αφίετε
εισελθείν»,[1]λέει.
(Αλίμονο σε σας, γραμματείς και Φαρισαίοι, υποκριτές, γιατί κλείνετε στους
ανθρώπους το δρόμο για τη βασιλεία των ουρανών. Ούτε εσείς μπαίνετε ούτε το
επιτρέπετε σ' όσους θέλουν να μπουν).
Η υποκρισία είναι εφεύρεση διαβολική. Ο
διάβολος ήταν εκείνος που έκρυψε το πρόσωπό του στο πρόσωπο του φρόνιμου
φιδιού, για να ξεγελάσει τους πρωτοπλάστους.
Ο Θεός επουδενί δέχεται την υποκρισία.
«Έστω δε ο λόγος υμών ναι ναι, ου ου˙ το δε περισσόν τούτων εκ του πονηρού εστίν»[2], μας τονίζει.
( Το ναι σας να είναι ναι και το όχι σας να είναι όχι˙ καθετί πέρα απ΄ αυτά,
προέρχεται από τον πονηρό).
Ο
υποκριτής φωνάζει για την αλήθεια ενώ ο ίδιος λέει ψέματα. Κόπτεται για
δικαιοσύνη ενώ είναι άδικος. Γενικώς όλα του τα ελαττώματα προσπαθεί να τα
καλύψει κάνοντας θόρυβο και υπεραμυνόμενος των αρετών των οποίων είναι αντίθετα
τα ελαττώματά του. Το είδαμε αυτό και στην περίπτωση του Ιούδα του Ισκαριώτη,
στην ευαγγελική περικοπή που διαβάστηκε. Πώς αντιδρά όταν η Μαρία άλειψε τα
πόδια του Ιησού με μύρο; «Διά τι τούτο το μύρον ουκ επράθη τριακοσίων δηναρίων,
και εδόθει πτωχοίς;»[3]
(Γιατί, λέει, να μην πουληθεί αυτό το μύρο για τριακόσια αργυρά νομίσματα, και
τα χρήματα να διανεμηθούν στους φτωχούς;). Λογικό δεν ακούγεται αυτό αδελφοί
μου; Υπάρχει κάποιος που θα πει ότι είναι άσχημο αυτό που λέει ο Ιούδας; Τι
επιλήψιμο υπάρχει σε αυτά του τα λόγια; Ίσα-ίσα που πρέπει να επαινεθεί γι'
αυτή του την τοποθέτηση. Γιατί όμως δεν το κάνει αυτό ο Κύριος; Γιατί αυτός που
τα γνωρίζει όλα, και τα κρυφά και τα φανερά, αυτός που διαβάζει τα κρύφια και
τα άδηλα της καρδιάς μας ξέρει πως: «Είπε δε τούτο, ουχ ότι περί των πτωχών
έμελεν αυτώ, αλλ' ότι κλέπτης ην, και το γλωσσσόκομον είχε, και τα βαλλόμενα
εβάσταζεν».[4]
(Αυτό το είπε όχι γιατί νοιαζόταν για τους φτωχούς , αλλά γιατί ήταν κλέφτης
και, καθώς διαχειριζόταν το κοινό ταμείο, συχνά κρατούσε για τον εαυτό του από
τα χρήματα που έβαζαν σ' αυτό). Καταλαβαίνουμε λοιπόν, πως με τα λόγια του αυτά
ο Ιούδας προσπαθεί να σηκώσει σκόνη για να μη φαίνονται τα έργα του.
Τις αρετές συνήθως σκεπάζει το πέπλο της σεμνότητας, ενώ τα ελαττώματα
φοράνε τη μάσκα της υποκρισίας.[5]
Ο υποκριτής είναι καταδικασμένος σε όλη του τη ζωή να ζει σε συνθήκες
καρναβαλιού. Και όσο ευχάριστο κι αν είναι το καρναβάλι, η συνέχειά του γίνεται
βαρετή.
Πέρα και
πάνω απ' όλα όμως στον Ορθόδοξο
Χριστιανό δεν αρμόζει να είναι υποκριτής. Είναι έξω από τη φύση του Χριστιανού
και όμως υπάρχει. Υπάρχει καλυμμένη με διάφορες μορφές.
Υποκρισία
είναι εκείνη κατά την οποία, όταν υπενθυμίζονται οι υποχρεώσεις του Χριστιανού
για προσευχή, για νηστεία και εγκράτεια ορισμένοι αντιδρούν λέγοντας: «Εγώ δεν
είμαι σαν κι αυτούς που κάνουν μεγάλους σταυρούς και εκμεταλλεύονται τους
άλλους. Εγώ είμαι ειλικρινής και τα λέω έξω από τα δόντια και γι' αυτό δεν
αρέσω στους άλλους». Στην πραγματικότητα δεν κάνουν κάτι διαφορετικό απ' αυτό που έκανε ο Φαρισαίος. Και αυτός έλεγε
ότι δεν είναι όπως οι άλλοι άνθρωποι. Είναι πραγματικότητα αυτό. Όντως δεν
είναι όπως οι υπόλοιποι άνθρωποι, αλλά
χειρότεροι.
Υποκρισία
όμως είναι και εκείνη που μας χωρίζει σε φατρίες, σε ομάδες, σε ξεχωριστές
θρησκευτικές οργανώσεις μέσα στις ενορίες. Όσοι συμμετέχουν σε αυτές
αποστρέφονται τους άλλους, τονίζουν τα ελαττώματά τους και τους θεωρούν
παρακατιανούς και άσωτους. Άλλοι πάλι καμαρώνουν που είναι πνευματικοπαίδια
συγκεκριμένων "μεγαλογεροντάδων". Θεωρούν ότι μόνο αυτοί έχουν το
προνόμιο της σωτηρίας και όλους τους άλλους τους θεωρούν κατώτερους.
Εκκλησιάζονται, μεταλαμβάνουν των Αχράντων Μυστηρίων, μελετούν την Αγία Γραφή,
επισκέπτονται προσκυνήματα, όμως κατά βάθος υποκρισία και εωσφορικό εγωισμό
έχουν, γιατί νομίζουν πως βρίσκονται σε ύψη αγιότητος τέτοια, που τους
επιτρέπει να κρίνουν, να κατακρίνουν και να καταδικάζουν όσους δεν είναι όμοιοί
τους.
Όμως εκτός
από αυτές τις περιπτώσεις υποκρισίας και φαρισαϊσμού έχουμε και την τελωνική
υποκρισία. Σ΄αυτήν ανήκουν εκείνοι οι οποίοι από τη μια διατυμπανίζουν την
αμαρτωλότητά τους, αισθάνονται όμως στην πραγματικότητα ότι είναι δικαιωμένοι
έναντι του Θεού και πως αυτή η ομολογία της αμαρτωλότητάς τους, τους εμφανίζει
πιο ταπεινούς, πιο άγιους. Σ' αυτούς ανήκουν και τα λεγόμενα "σιγανά
ποταμάκια", και είναι βέβαια γνωστή σε όλους μας η παροιμία που λέει ο
θυμόσοφος λαός μας, και έχει δίκιο, "πως τα σιγανά ποταμάκια πρέπει να
φοβούμαστε".
Η πιο
επικίνδυνη όμως μορφή υποκρισίας είναι η ψευδοσεμνοπρέπεια. Τι είναι η
ψευδοσεμνοπρέπεια ας αφήσουμε να μας πει ο Άγιος Νεκτάριος, ο οποίος την έζησε
και υπόφερε εξαιτίας της από ψευδοσεμνοπρεπείς κληρικούς και λαϊκούς. Γιατί
βλέπετε αυτού του είδους η υποκρισία δεν είναι «θλιβερό» προνόμιο μόνο των
λαϊκών αλλά και των ρασοφόρων.
Λέει λοιπόν
ο Άγιος: «Η επιτηδευμένη και επίπλαστη σεμνοπρέπεια είναι στολισμένη κακοήθεια,
η οποία καλύπτεται με τη μάσκα της σεμνοπρέπειας. Αυτή εκμεταλλεύεται το σεμνό
ήθος της σεμνοπρέπειας, για να καλύψει το δύστροπο και αποτρόπαιο χαρακτήρα,
που βρίσκεται στο βάθος του κακοήθους ανθρώπου. Αυτή είναι απαίσια υποκρισία
που παρουσιάζει άλλον άνθρωπο απ’ αυτόν που πραγματικά είναι. Η υποκρισία είναι
κρυμμένη πικρία.
Ο
ψευδοσεμνοπρεπής όντας φαύλος (επειδή είναι ανόητος), έχει στερηθεί από τον
εσωτερικό πνευματικό στολισμό.. Θέλοντας δε να εξαπατήσει τους άλλους, ντύνεται
άπρεπα την περιβολή της σεμνοπρέπειας, μήπως καλύψει τη γυμνότητα και την
ασχήμια του εαυτού του. Η πονηριά είναι το κύριο χαρακτηριστικό του γνώρισμα.
Είναι ανειλικρινής και η πορεία της ζωής του άσχημη. Εργάζεται κρυφά με πονηριά
και προσποιείται ότι είναι αγαθός. Ζορίζεται για να σχηματίσει στο πρόσωπό του
τη σοβαρότητα και υποκρίνεται πλαστή γαλήνη, για να κρύψει την ταραχή της
άθλιας ψυχής του. Το βλέμμα του είναι ύπουλο, ασταθές και περίεργο. Το βάδισμά
του αργό, οι κινήσεις του σώματός του βαριές. Τα λόγια του είναι γεμάτα σεμνοτυφία.
Το ήθος του ολοκληρωτικά υποκριτικό, προκαλεί αποστροφή. Ντύνεται ένδυμα σεμνό
και υποκρίνεται τον ταπεινόφρονα, ενώ είναι πιο εγωιστής από όλους».[6]
Αγαπητοί
μου Χριστιανοί, με όλα αυτά δεν σκοπεύουμε να κάνουμε ψυχογράφημα των
υποκριτών. Η κρίση είναι του Θεού. Όλα αυτά που παραθέσαμε ίσως μας βοηθήσουν
να δούμε, μήπως ο καθένας μας ανήκει σε κάποια κατηγορία υποκριτών. Και τι θα
βγει με αυτό; Τι θα καταφέρουμε αν διαπιστώσουμε κάτι τέτοιο; "Ιδού καιρός
ευπρόσδεκτος, ιδού καιρός μετανοίας".[7]
Η Αγία Εκκλησία μας ανά πάσα στιγμή συνδέει το χρόνο της ανθρώπινης ζωής με το
μυστήριο της σωτηρίας. Ένα μυστήριο που ως γεγονός είναι πάντα παρόν στον
ιστορικό χρόνο. Ότι έχει σχέση με τη σωτηρία μας, όποτε κι αν έγινε ή θα γίνει,
η Εκκλησία το παροντοποιεί. Έρχεται λοιπόν και τώρα και μας καλεί στην πορεία
που έκανε προς το Σταυρό ο Χριστός τότε, εμάς τώρα μας λέει: "
συμπορευθώμεν αυτώ και συσταυρωθώμεν"[8]
Να πορευθούμε και να σταυρωθούμε μαζί Του, για να αξιωθούμε κι εμείς αυτό που
λέει ο ψαλμωδός: "Χθες συνεθαπτόμην σοι Χριστέ, συνεγείρομαι σήμερον
αναστάντι σοι, συνεσταυρούμην σοι χθες, αυτός με συνδόξασον Σωτήρ, εν τη
βασιλεία σου".[9] (Χθες
θαπτόμουνα μαζί σου Χριστέ, σήμερα μαζί με σένα που αναστήθηκες , σηκώνομαι κι
εγώ. Χθες σταυρωνόμουνα με σένα, αυτός ο ίδιος Σωτήρ μου, δόξασέ με μαζί σου
στη βασιλεία σου). Αμήν!
[1] Μτθ.23,14
[2] Μτθ.
5,37
[3] Ιωαν. 12,5
[4] ο.π. 12,6
[5] Ζαν ντε λα Μπριγέρ, γάλλος συγγραφέας (1645-1696)
[6] Αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως, Το Γνώθι σαυτόν, Εκδόσεις Άθως, Αθήνα 2012, σ. 385-386.
[7] Ιδιόμελον
των Αποστίχων Εσπερινού Κυριακής της Τυρινής.
[8] Τροπάριο
Αίνων Μεγάλης Δευτέρας.
[9] Ωδή
γ΄του Πάσχα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου