Παρέμβαση του π. Γερασίμου Φραγκουλάκη στο 48ο Ιερατικό Συνέδριο της Ιεράς Μητροπόλεως Γερμανίας στην Κολωνία την Τετάρτη 1η Νοεμβρίου 2017.
Σεβασμιότατε, Θεοφιλέστατοι, σεβαστοί Πατέρες, αγαπητοί
Αδελφοί,
κατ΄αρχήν επιθυμώ να εκφράσω τις θερμότατες ευχαριστίες
μου προς την επιτροπή που με επέλεξε για να παρέμβω στην οικογενειακή μας αυτή
σύναξη, στο 48ο Ιερατικό Συνέδριο της Ιεράς Μητροπόλεως μας και να αναφερθώ σε
ένα θέμα αμφιλεγόμενο, αμφίγνωμο, αμφικλινές και αμφίκυρτο, στο θέμα των
μεταμοσχεύσεων και του εγκεφαλικού θανάτου. Όπως αντιλαμβανόμεθα από μόνο του
το καθένα από αυτά τα θέματα θα μπορούσε να αποτελέσει κεντρική εισήγηση.
Κατεβλήθη προσπάθεια (επιτυχής ή ανεπιτυχής θα κριθεί εκ
των υστέρων), προκειμένου να περιορισθώ στον προβλεπόμενο για την παρουσίαση
χρόνο. Επειδή όμως αυτό δεν είναι κάτι το πολύ εύκολο, γι' αυτό παρακαλώ εκ των
προτέρων την ανοχή και κατανόησή σας, αν χρειαστεί να κάνω
"μεταμόσχευση" χρόνου, προκειμένου να σας παρουσιάσω τα όσα σκέφτηκα
και έγραψα, όσα βρήκα και κατέγραψα, έχοντας βεβαίως υπόψη μου ότι θα μιλήσω
ενώπιον ενός πεπειραμένου εκ της θυσιαστικής διακονίας του στο άγιο Θυσιαστήριο
και αναλισκόμενο στην υπηρεσία του λαού του Θεού ακροατηρίου, απαρτιζομένου από
τον σεβαστό κλήρο της Ιεράς Μητροπόλεως Γερμανίας και Εξαρχίας Κεντρώας Ευρώπης
και επίσης ενώπιον ενός ειδικού επί του θέματος, έγκριτου επιστήμονα και ιεράρχη
του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου, του θεοφιλεστάτου επισκόπου Χριστουπόλεως κ.
Μακαρίου, με τον οποίο προερχόμεθα ομού με τον πατέρα Γεώργιο Σιώμο εκ των
εφημερίων της Μητροπόλεως μας, από την ίδια Μονή του Αγίου Γεωργίου Επανωσήφη,
στο Ηράκλειο της Κρήτης.
Παρακαλώ θερμά λοιπόν, να είσαστε επιεικείς στην κρίση
σας, υπενθυμίζοντάς σας βασική αρχή του Ευαγγελίου: «Μην κρίνετε ίνα μη κριθείτε»,
η οποία βεβαίως υπενθύμιση θα μπορούσε να εκληφθεί και ως προειδοποίηση.
Δεν θα σας διαφωτίσω ιδιαιτέρως, ούτε θα σας κάνω
σοφότερους. Την παρέμβασή μου αυτή παρακαλώ να την δείτε ως απλή ενημέρωση,
αλλά και ως αφορμή για συμπροβληματισμό πάνω σε ένα θέμα το οποίο σίγουρα θα
σας έχει απασχολήσει στην ενάσκηση της ποιμαντικής διακονίας σας, όπως έχει
απασχολήσει και την ελλαχιστότητά μου.
Ο τόπος της διακονίας μου το Αννόβερο, φιλοξενεί στο
Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο μεγάλο Κέντρο Μεταμοσχεύσεων και μου έχει δοθεί η
ευκαιρία κατά καιρούς να συναναστραφώ με υποψήφιους λήπτες συμπατριώτες μας,
και λίγο-πολύ να έχω βιώσει την ψυχολογία τους.
Κεφάλαιο Πρώτο
Α΄ Περί μεταμοσχεύσεων
γενικώς
Ο Παναγιότατος Οικουμενικός Πατριάρχης
μας κύριος Βαρθολομαίος λέει: «Η διακονία
εις τον χώρον της υγείας δεν γνωρίζει γεωγραφικά όρια και δεν διακρίνει φυλάς,
λαούς και γλώσσας, αλλά απευθύνεταιαδιακρίτως και ανεξαιρέτως προς πάντα κατ’
εικόνα Θεού πλασμένον άνθρωπον, ως ο Ίδιος ο Θεός, ο Ιατρός ψυχών τε και
σωμάτων, έπραξε και πράττει».
Επομένως
η μεταμόσχευση ιστών και οργάνων, ως ιατρική πράξη, θα
μπορούσε να χαρακτηριστεί ως κοινωνικό δώρο, το οποίο αποσκοπεί στο να
προσφέρει ποιότητα και παράταση ζωής σε ανθρώπους που σε διαφορετική περίπτωση
παραμένουν αβοήθητοι.
Η αντικατάσταση φθαρμένων οργάνων από υγιή είναι αποδεκτή
ιατρική θεραπεία και θεωρείται νίκη κατά της ασθένειας. Προϋποτίθεται η δωρεά,
με αγάπη και ευαισθησία.
Παρόλ' αυτά όμως όσοι εμπλέκονται στην διαδικασία της
μεταμοσχεύσεως και συγκεκριμένα, ο δότης, ο επιλεγμένος λήπτης και οι
οικογένειές τους, το ιατρικό προσωπικό που συμμετέχει σ' αυτή την διαδικασία,
το πλήθος των υποψηφίων ληπτών αλλά και η δεξαμενή των πιθανών δοτών, η
κοινωνία ευρύτερα με την σχετική πολιτική που εφαρμόζει διαμορφώνουν μια ηθική
κοινότητα εντός της οποία αναδεικνύονται ηθικά δικαιώματα και ηθικές
διεκδικήσεις.
Σήμερα γίνεται μια προσπάθεια επαναπροσδιορισμού
παλαιότερων ηθικών ζητημάτων, αλλά και αυτών που αφορούν στις νεότερες συνθήκες
που έχουν διαμορφωθεί στο επιστημονικό και κοινωνικοπολιτικό επίπεδο στην
προσπάθεια ανεύρεσης περισσοτέρων οργάνων προς μεταμόσχευση. Η έλλειψη
μοσχευμάτων έχει αρνητικές επιδράσεις σε όλο τον κόσμο για την ανθρώπινη ζωή.
Σε εκατοντάδες χιλιάδες ανέρχεται παγκοσμίως ο αριθμός των ανθρώπων εκείνων που
πεθαίνουν κάθε χρόνο εξαιτίας της ελλείψεως οργάνων προς μεταμόσχευση και σε
αυτούς συμπεριλαμβάνονται και αρκετές δεκάδες χιλιάδες ατόμων που είναι ήδη
ενταγμένοι σε λίστες αναμονής. Αυτό βάσει στατιστικών στοιχείων οφείλεται στο
χάσμα μεταξύ της προσφοράς και της ζήτησης μοσχευμάτων το οποίο συνεχώς
αυξάνεται, καθώς και στο γεγονός ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι καθίστανται
ακατάλληλοι για δότες οργάνων, εξαιτίας του ότι πάσχουν από ασθένειες που
προέρχονται από την ανθυγιεινή ζωή που κάνουν, φαινόμενο και αυτό του τρόπου με
τον οποίο αντιλαμνανόμεθα την έννοια της καλοζωίας.
Β΄ Τα συστήματα
"συγκατάθεσης"
Μια προσπάθεια για την αύξηση των δοτών γίνεται με την
πολιτική-νομοθεσία που εφαρμόζουν τα διάφορα κράτη με το σύστημα
"συγκατάθεσης" του δότη ή των συγγενών του. Το σύστημα αυτό σε σχέση
με όλα τα άλλα υπάρχοντα συστήματα, θεωρείται αποδεκτό αλλά και πλέον αποτελεσματικό
για την αύξηση των ανθρωπίνων μοσχευμάτων. Σε ορισμένες χώρες μεταξύ των οποίων
είναι η Αυστρία, το Βέλγιο, η Γαλλία, η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Πορτογαλία και η
Ελλάδα, για την περίπτωση του πτωματικού δότη έχουν εγκαταλείψει το σύστημα της έκδηλης συγκατάθεσης του υποψήφιου δότη και εφαρμόζουν το σύστημα της εικαζομένης συναίνεσης,
σύμφωνα με το οποίο όλοι οι ασθενείς μετά τον θάνατό τους θεωρούνται αυτομάτως
υποψήφιοι δότες, εκτός και αν οι ίδιοι όσο βρίσκονταν εν ζωή ή οι συγγενείς
τους μετά τον θάνατό τους δηλώνουν την ένσταση-άρνησή τους γι' αυτό.
Για την αντιμετώπιση του προβλήματος της έλλειψης
ανθρωπίνων οργάνων προς μεταμόσχευση προτείνεται η υιοθέτηση ενός διαφορετικού συστήματος έκδηλης
συγκατάθεσης που περιλαμβάνει οικονομική επιβράβευση, (ο άνθρωπος που θα
δηλώσει εν ζωή την μετά θάνατο δωρεάν οργάνων θα λάβει ένα ποσό φοροαπαλλαγής
είτε μηνιαίως είτε εφάπαξ), ενώ αυξάνονται και οι συζητήσεις για την
νομιμοποίηση της αγοραπωλησίας οργάνων.
Τα διάφορα προτεινόμενα συστήματα που στοχεύουν στην
διεύρυνση της δεξαμενής των μοσχευμάτων, καθώς και η αγοραπωλησία οργάνων εγείρουν βεβαίως σημαντικά ηθικά ζητήματα.
Γ΄ Κριτική των
διαδικασιών μεταμόσχευσης.
Από πλευράς χριστιανικής το κίνητρο των μεταμοσχεύσεων θα
πρέπει να είναι πνευματικό και κατά τη διαδικασία τους, θα πρέπει να
προστατεύεται η συνείδηση του δότη και να μην παραβιάζονται οι πνευματικές
αξίες.
Έτσι λοιπόν σε ότι αφορά στο σύστημα της έκδηλης
συγκατάθεσης, η οποία προϋποθέτει τη "συνειδητή συναίνεση" του
δότη, "αποτελεί πράξη αυταπάρνησης και αγάπης... και ενέχει επίσης τις αρετές της ανιδιοτέλειας,
της άρνησης των φυσικών δικαιωμάτων, της εμπιστοσύνης και του ενδιαφέροντος για
τους άλλους, της αυτοπροσφοράς και της απαλλαγής από το φρόνημα της φιλοζωίας",
όπως αναφέρεται στις "ΒΑΣΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΗΣ ΗΘΙΚΗΣ ΤΩΝ
ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΩΝ" που δημοσίευσε στις 10
Δεκεμβρίου 1999, η Ειδική Συνοδική Επιτροπή Βιοηθικής της Εκκλησίας της
Ελλάδος.
Παρόλ' αυτά επειδή το πεδίο δεν είναι ξεκάθαρο, θα πρέπει
να δημιουργηθούν ασφαλιστικές δικλίδες όχι μόνον να μην παραβιάζονται ηθικές
αρχές και αξίες, αλλά η διαδικασία της μεταμοσχεύσεως να συντελεί στην
πνευματική ολοκλήρωση όλων των εμπλεκομένων σε αυτήν κι έτσι να δοξάζεται ο
Θεός. Η Εκκλησία είναι εκείνη, και όχι συγκεκριμένα αρμόδια ή αναρμόδια
εκκλησιαστικά πρόσωπα, που θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις που χρειάζονται
ούτως ώστε και ο δότης να αναπαύεται και να οπλίζεται με καρτερία στην
αντιμετώπιση της ασθένειάς του, αλλά και ο λήπτης να ενισχύεται με δύναμη στην
παράταση της ζωής του. Κι έτσι, οι δύο αυτές καταστάσεις, η ασθένεια ή η
παράταση της ζωής να αποτελέσουν προϋπόθεση εκπλήρωσης του βαθύτερου σκοπού της
δημιουργίας τους.
Το σύστημα της
εικαζομένης συναίνεσης είναι ένα σύστημα το οποίο καταργεί ουσιαστικά το
αυτεξούσιο και δίδει πρωταγωνιστικό ρόλο
στους συγγενείς. Η μη άρνηση των συγγενών αυτομάτως σημαίνει συναίνεση του
δότη. Τι γίνεται όμως όταν δεν υπάρχουν ή δεν βρίσκονται συγγενείς; Μήπως σε
αυτήν την περίπτωση καταργείται ο σεβασμός και η προστασία της ανθρώπινης
αξιοπρέπειας; Με το να έχουν πάλι τον κύριο λόγο οι συγγενείς μπορεί να
λειτουργήσει αποτρεπτικά στην δωρεά οργάνων εξαιτίας προσωπικών,
συναισθηματικών ή φιλοσοφικών αλλά και θρησκευτικών λόγων. Ελλοχεύει επίσης και
ο κίνδυνος της παραβίασης θεμελιακών και ηθικών αρχών και αξιών, πολύ δε
περισσότερο αν θα υπάρξει διχοστασία
στις απόψεις των συγγενών.
Προσωπικά φαντάζομαι πως στην περίπτωση της σεναίνεσης
ίσως μπορούσε να ισχύει και το ενδεχόμενο της εκδίκησης: «Αφού δεν μπόρεσα εγώ
όσο ζούσες να σε κόψω κομματάκια, θα συναινέσω με πρόσχημα τη μεταμόσχευση, για
να το κάνουν οι γιατροί με το θάνατό σου».
Όσον αφορά τώρα στο διαφορετικό
σύστημα έκδηλης συγκατάθεσης και στην αγοραπωλησία
οργάνων εξυπακούεται ότι οι υποψήφιοι δότες υπό συνθήκες φτώχειας δεν είναι
σε θέση να αποφασίσουν ελεύθερα και λογικά.
Ο φιλόσοφος Σίμον Ρίππον του Πανεπιστημίου του Χάρβαρτ,
με εξειδίκευση στην ηθική και μεταδιδακτορικό δίπλωμα στην βιοηθική υποστηρίζει
ότι, το εμπόριο οργάνων θα βλάψει σημαντικά τους φτωχούς ανθρώπους, καθώς η
εισαγωγή της δυνατότητας εμπορευματοποίησης του ανθρωπίνου σώματος θα αλλάξει
ουσιαστικά τους κανόνες που ορίζουν τις σχέσεις του καθενός από εμάς με το σώμα
μας και μεταξύ μας. Αναφέρει ότι, από τη στιγμή που προσδίδουμε χρηματική αξία
στο σώμα μας καθιστώντας το ως εμπορεύσιμο αγαθό, τότε το υποβάλλουμε στις
κοινωνικές και νομικές διεκδικήσεις και ευθύνες που ρυθμίζουν και τις υπόλοιπες
συναλλαγές. Το ζούμε άλλωστε αυτό στις μέρες μας, που εν μέσω της οικονομικής
κρίσεως στην πατρίδα μας, αρκετοί είναι εκείνοι που προσφέρονται να πουλήσουν
τουλάχιστον ένα από τα διπλά τους όργανα, προκειμένου να εξοικονομήσουν κάποια
χρήματα για την αντιμετώπιση της καθημερινότητας.
Κεφάλαιο Δεύτερο
Α΄ "Εγκεφαλικός
θάνατος"
Η ανάγκη που υπάρχει για την ανεύρεση όσο γίνεται
περισσοτέρων οργάνων προς μεταμόσχευση έχει οδηγήσει στην πρόταση κάποιων
επιστημόνων για επαναπροσδιορισμό του επίσημου
ορισμού του θανάτου ούτως ώστε περισσότερες κατηγορίες και ένας μεγαλύτερος
αριθμός ασθενών να είναι νομικώς αποδεκτοί ως δότες οργάνων. Πριν τη διαδικασία
αφαίρεσης οργάνων για μεταμόσχευση ο υποψήφιος δότης πρέπει να χαρακτηρισθεί
επισήμως "νεκρός" και έτσι χαρακτηρίζεται εκείνος ο οποίος έχει
υποστεί "εγκεφαλικό θάνατο". Ως τέτοιος θάνατος ορίζεται «η μη
αναστρέψιμη παύση όλων των λειτουργιών του εγκεφάλου, συμπεριλαμβανομένου και
του εγκεφαλικού στελέχους».[1] Είναι παγκοσμίως αποδεκτό
ότι αν υπάρξει ανεπανόρθωτη βλάβη του εγκεφαλικού στελέχους, θεωρείται όλος ο
εγκέφαλος νεκρός και κατά συνέπεια ο άνθρωπος που έχει υποστεί αυτή τη βλάβη
είναι νεκρός.
Ο «εγκεφαλικός
θάνατος» θεωρείται ως η διαχωριστική γραμμή μεταξύ ζωής και θανάτου του
ατόμου. Έτσι, άνθρωποι με εγκεφαλικό θάνατο δεν αντιμετωπίζονται θεραπευτικά ως
ζώντες. Αυτοί υποβάλλονται σε κατάλληλη υποστήριξη προκειμένου να διατηρηθούν
τα όργανα τους στην καλύτερη δυνατή βιολογική κατάσταση, ώστε να μπορούν να
προσφέρουν ζωή σε άλλους ανθρώπους.
Το 1968 ορίζεται από το Πανεπιστήμιο του Harvard ότι ο «εγκεφαλικός θάνατος» προϋποθέτει «βαθύ,
απνοϊκό κώμα», στη διαδικασία του οποίου μπορούν να ληφθούν όργανα.
Το 1981 επιτροπή εμπειρογνωμόνων στις ΗΠΑ όρισε το
θάνατο ως: α) μη αναστρέψιμη παύση των λειτουργιών της κυκλοφορίας και της
αναπνοής, β) μη αναστρέψιμη παύση λειτουργιών του εγκεφάλου.
Το 1996 το Β΄Παγκόσμιο Συμπόσιο για τον «εγκεφαλικό
θάνατο» τον εξίσωσε με την απώλεια της συνείδησης παραμερίζοντας βιολογικές
εκδηλώσεις ζωής.
Τον «εγκεφαλικό
θάνατο» ακολουθεί ο «σωματικός
θάνατος», δηλαδή ο θάνατος όλων των οργάνων του σώματος με ένα μεσοδιάστημα
48 έως 72 ωρών. Στο μεσοδιάστημα αυτό απορρυθμίζονται προοδευτικά όλες οι
λειτουργίες του οργανισμού. Η διατήρηση της βιολογικής ζωής των οργάνων, ώστε
αυτά να ληφθούν προς μεταμόσχευση είναι δυνατή μόνο με τεχνητά μέσα και αυτό
επιτυγχάνεται όταν αυτός που υφίσταται τον «εγκεφαλικό θάνατο» είναι
διασωληνωμένος σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ).
Σ' αυτό το σημείο πρέπει να διευκρινίσουμε ότι ο
«εγκεφαλικός θάνατος» δεν έχει καμιά σχέση με την φυτική κατάσταση[2] στην οποία υποπίπτουν οι
ασθενείς εκείνοι οι οποίοι υφίστανται σοβαρή εγκεφαλική βλάβη και δεν
λειτουργεί ο φλοιός του εγκεφάλου, γνωστός και ως «κλινικός θάνατος», ενώ η λειτουργία του εγκεφαλικού στελέχους είναι
ικανοποιητική. Στην περίπτωση αυτή ανήκουν οι ασθενείς εκείνοι οι οποίοι
χαρακτηρίζονται «φυτά». Να
αποσαφηνισθεί βεβαίως ότι, ουδεμία σχέση με αυτούς έχουν, όσους ονομάζουμε «φυτά» ή «φύτουλες» λόγω της εντατικής ενασχόλησής τους με την μελέτη. Το ίδιο
ισχύει και για εκείνους που πάλι ονομάζουμε «φυτά», λόγω της αποκολοκύνθωσης, κοινώς αποβλάκωση που τους
διακατέχει.
Η διάκριση μεταξύ «εγκεφαλικά
νεκρού» και εκείνου που βρίσκεται σε «φυτική
κατάσταση» είναι ιατρικώς πολύ ευδιάκριτη.
Β΄ "Καρδιακός θάνατος"
Αν και δεν συμπεριλαμβάνεται στο θέμα μου, εντούτοις
θεωρώ σκόπιμη μια πολύ σύντομη αναφορά στον
«καρδιακό θάνατο», όρο τον οποίο
συχνά συναντούμε σε θέματα μεταμόσχευσης.
Για να διευρυνθεί η «δεξαμενή» των δοτών οργάνων κάποιοι
επιστήμονες υποστηρίζουν ότι, μπορεί να γίνεται δωρεά οργάνων από κάποιον που
έχει υποστεί «καρδιακό θάνατο». Στον θάνατο αυτό έχουμε μη αναστρέψιμη παύση της κυκλοφορίας, του κτύπου της
καρδιάς και της αναπνοής. Υπάρχουν όμως σημαντικές ενστάσεις ως προς την
αποδοχή του καρδιακού θανάτου, διότι δεν είναι σίγουρο σε όλες τις περιπτώσεις
ότι μετά από κάποιες συγκεκριμένες ενέργειες δεν θα επέστρεφε στη ζωή ο
ασθενής. Κι έτσι ενώ θα μπορούσε να σωθεί, αντί να αντιμετωπίζεται ως ασθενής,
αντιμετωπίζεται ως υποψήφιος δότης.
Συμπεράσματα
Η ανάπτυξη της ιατρικής στον τομέα των μεταμοσχεύσεων και
η ανάγκη μοσχευμάτων που δημιουργείται, καθιστά την αφαίρεση οργάνων προς
μεταμόσχευση δυνατή σε ποικίλες καταστάσεις θανάτου με αποτέλεσμα αυτό το
ιατρικό επίτευγμα να υπόκειται σε ποικιλόμορφη κριτική, πολλές φορές αρνητική.
Πολλοί είναι οι υπαινιγμοί που συνοδεύουν τους εναλλακτικούς ορισμούς θανάτου.
Αυτή είναι μια υπόθεση που απασχολεί και τους πιστούς της Εκκλησίας μας, πολλοί
από τους οποίους δεν βλέπουν με καλό μάτι την όλη υπόθεση των μεταμοσχεύσεων.
Οι αρνητικοί και πολλές φορές ύποπτοι υπαινιγμοί που
συνοδεύουν τους εναλλακτικούς ορισμούς θανάτου, ενδέχεται να τροποποιήσουν τον
ηθικό καθαρά χαρακτήρα της μεταμόσχευσης και να αποτρέψουν πιθανούς δότες στο
να προσφέρουν τα όργανά τους.
Η όλη τακτική που αφορά στην προσφορά οργάνων προς
μεταμόσχευση όπως έχει διαμορφωθεί, μάλλον αποτρέπει παρά προτρέπει στην αύξηση
εθελοντών δοτών.
Η Εκκλησία μπορεί να αγωνισθεί για τον θετικό επηρεασμό
των πιστών και η εξεύρεση μοσχευμάτων να μην αποτελεί επιδιωκόμενο σκοπό αλλά
φυσικό αποτέλεσμα. Πολλοί από τους πιστούς μας είναι εκείνοι που λένε ότι, όταν
επέλθει ο θάνατός τους θέλουν να καούν, γιατί φοβούνται μη τυχών και τους
θάψουν ζωντανούς. Να, μια καλή ευκαιρία να συζητήσουμε μαζί τους για τη
μεταμόσχευση, με την μακάβρια λογική του σίγουρου θανάτου, μιλώντας τους βέβαια
χωρίς ωμότητες, γιατί τότε δικαιολογημένα, θα το βάλουν στα πόδια.
Ως γενικότερο δε συμπέρασμα θα λέγαμε ότι, επειδή το θέμα
των μεταμοσχεύσεων βρίσκεται σε νηπιάζουσα κατάσταση, θα πρέπει όλοι οι φορείς
που ασχολούνται με αυτό να είναι ιδιαιτέρως προσεκτικοί και στα λόγια και στα
έργα τους. Οι υποψήφιοι λήπτες συνήθως είναι ιδιαιτέρως ευαίσθητοι και εύκολα
οδηγούνται στην απογοήτευση.
Επίμετρο
Χάσαμε που χάσαμε το μέτρο, (του χρόνου εννοώ), έχουμε
και επίμετρο και ως γνωστόν το επίμετρο προσφέρεται και για να πεις και για να
γράψεις ό,τι θέλεις ακόμα και εκτός θέματος.
Σκέφτομαι λοιπόν, αν δεχθούμε ότι από την καρδιά εκπηγάζουν
τα αισθήματα και σε αυτήν εδράζονται τα συναισθήματα, κατά πόσο ωφέλιμη θα
είναι η μεταμόσχευση της καρδιάς που είναι γεμάτη με το αντίδοτο της αγάπης,
της καρδιάς που είναι από «πέτρα», που στάζει μίσος και κακία. Τι καλό θα έχει
για παράδειγμα, η καρδιά του αγνώμονα, του ανθρώπου εκείνου που για το
προσωπικό του συμφέρον θυσιάζει όχι μόνο φίλους, αλλά και ανθρώπους που
αποδεδειγμένα του συμπαραστάθηκαν και τον υποστήριξαν σε δύσκολες και
καθοριστικές στιγμές της ζωής του. Αυτό το φαινόμενο βεβαίως δεν παρατηρείται
μόνο στους λαϊκούς, αλλά και σε εμάς τους κληρικούς και θα έλεγα περισσότερο
μάλλον. Γι' αυτό λοιπόν αναρωτιέμαι, αν θα πρέπει να μεταμοσχεύεται τέτοια
καρδιά "ίνα μη το κακόν αθάνατον γένηται".
Και κάτι προσωπικό. Αν και έχει αλλάξει η διαδικασία
τώρα, πριν από τριάντα χρόνια περίπου είχα κάνει δήλωση για εθελοντική προσφορά
οργάνων και έχω εφοδιαστεί και με την ανάλογη ταυτότητα. Θα συνιστούσα όμως να
μην σκεφθούν επ' ουδενί να μεταμοσχεύσουν τον εγκέφαλό μου, γιατί κατά την
κρητική ντοπιολαλιά «όσα καλλιμέντα έχει καωμένα σε μένα, θα κάμει και σε κιονά
που θα τον επάρει».
Επίλογος
Και επί τέλους τέλος! Φρονώ ότι λόγω θέματος όλοι μας
έχουμε υποβληθεί σε «μνεία θανάτου». Αν και κατά τον ιερό Χρυσόστομο: «Ου γαρ
το αποθανειν κακόν, αλλά το αποθανείν κακώς».
Κλείνω λοιπόν με
την ευχή: «Ο Θεός, ο ετάζων καρδίας και νεφρούς, παράσχει χριστιανά τα τέλη της ζωής ημών,
ανώδυνα, ανεπαίσχυντα, ειρηνικά και καλήν απολογίαν επί του φοβερού βήματος της
Αγίας και ενδόξου αυτού Δευτέρας Παρουσίας. Γένοιτο!".
Σας
ευχαριστώ όλους για την υπομονή σας!
[1] Το εγκεφαλικό στέλεχος είναι
δομή του εγκεφάλου. Είναι
το ουραίο (χωρικά κατώτερο) τμήμα του εγκεφάλου και δομικά αποτελεί συνέχεια
του νωτιαίου μυελού.
Το εγκεφαλικό στέλεχος ήταν από τις πρώτες δομές του εγκεφάλου που εξελίχθηκαν.
[2] Φυτική κατάσταση: διατήρηση αυτόματης
αναπνοής και καρδιαγγειακής λειτουργίας όχι όμως και της συνείδησης.
