ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΕΣ

 Τους ονομάζουμε φωστήρες που θα πει λαμπερά αστέρια Ακόμα τους αποκαλούμε μελίρρυτους ποταμούς της Σοφίας , που πότισαν όλη την κτίση με το μέλι της διδασκαλίας τους.

Είναι οι Τρεις Μεγάλοι Ιεράρχες που γιορτάζουμε και τιμούμε σήμερα: Μέγας Βασίλειος, Γρηγόριος ο Θεολόγος και Ιωάννης ο Χρυσόστομος.

Και οι τρεις γιορτάζουν ξεχωριστά μέσα στο Γενάρη. Την Πρωτοχρονιά ο Βασίλειος , στις 25 του μήνα ο Γρηγόριος και στις 27 ο Χρυσόστομος. Η κοινή γιορτή τους  , στις 30 Ιανουαρίου  , καθιερώθηκε στα χρόνια του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Μονομάχου (1042 -1055) , τον 11ο αιώνα.

 Έγινε για να ησυχάσουν οι χριστιανοί της Κων/λης ,  που είχαν χωριστεί σε τρεις παρατάξεις. Βασιλίτες , Γρηγορίτες και Ιωαννίτες και μάλωναν για το ποιος από τους τρεις Πατέρες ήταν ο σπουδαιότερος.

Η αλήθεια είναι πως είναι πολύ δύσκολο να κάνεις τη σύγκριση των τριών Μεγάλων Πατέρων.

Ο καθένας τους υπήρξε σοφός δάσκαλος , ακούραστος κοινωνικός εργάτης , υπέρμαχος της Ορθοδοξίας σε μια εποχή που οι αιρέσεις είχαν κυριαρχήσει.

Ο λόγος τους ήταν φωτιά και οι ιδέες τους ξεπερνούσαν την εποχή τους. Αγάπησαν με πάθος τα γράμματα και αγωνίστηκαν για την αλήθεια και τη δικαιοσύνη.

«Ποιο είδος παιδεύσεως και μαθήσεως δεν επιμελήθηκε», λέει για το Βασίλειο, ο φίλος και συσπουδαστής του Γρηγόριος. Σπούδασε πρώτα ρητορική και αναδείχτηκε ρήτορας όσο λίγοι. Aφού η ρητορική του είχε δύναμη πυρός. Σπούδασε Γραμματική, Φιλοσοφία και Διαλεκτική.

Τόσο πρόκοψε στη Διαλεκτική , ώστε εκείνοι που συζητούσαν μαζί του έμεναν κατάπληκτοι από τη δύναμη των επιχειρημάτων του και τη λογική του. Δεν άφησε έξω από τις σπουδές του την Αστρονομία και τη Γεωμετρία. Και στην ιατρική δεν υστέρησε. Μάλιστα οι ιατρικές του γνώσεις τον Βοήθησαν αργότερα να οργανώσει και να επιβλέπει το συγκρότημα της Βασιλειάδας, που έχτισε για να ανακουφίζει τον πόνο των ανθρώπων.

Ο Γρηγόριος διακρινόταν για την αγάπη του για τα γράμματα  από την παιδική του ηλικία. Σπούδασε σε πολλές μεγάλες πόλεις της εποχής: Καισάρεια Καππαδοκίας , Καισάρεια Παλαιστίνης , Αλεξάνδρεια και Αθήνα.

Στην Αθήνα ήταν τόσο αξιόλογη η απόδοση του στη ρητορική και τη φιλολογία ώστε οι φοιτητικοί σύλλογοι σύμφωνα με το δικαίωμα που είχαν του παραχώρησαν έδρα καθηγητή ενώ ήταν ακόμη φοιτητής και δεν του επέτρεψαν να φύγει με το Βασίλειο. Όταν τέλειωσε τις σπουδές του δίδαξε ένα χρόνο μόνο σαν καθηγητής στην Αθήνα. Η μεγάλη νοσταλγία τον έσπρωξε να φύγει. Γύρισε στην πατρίδα του.

Και ο τρίτος Ιεράρχης , ο Ιωάννης , πρώτευσε σ’ όλες τις σπουδές του, φανερώνοντας τα σπάνια χαρίσματα του. Μελετούσε με εξαιρετική επιμέλεια. Στη μεγάλη Σχολή των Ρητόρων και των Φιλοσόφων στην Αντιόχεια τον θαύμαζαν δάσκαλοι και σπουδα­στές. Σπάνιο θησαυρό τον ονόμαζε ο δάσκαλος του , ο Λιβάνιος.

 Δάσκαλε ποιος θα είναι ο διάδοχος σου στη Σχολή; τον ρώτησαν κάποτε. Ο Ιωάννης , είπε αναστενάζοντας αν δεν τον είχαν αρπάξει οι χριστιανοί.

Μετά το τέλος των σπουδών τους εργάστηκαν σαν ρήτορες. Ενθουσίαζαν τους ακροατές . Δόξα και φήμη τους περίμενε.

Αντί γι’ αυτό όμως τους συναντούμε στην έρημο. Η αγάπη του Θεού τους ελκύει περισσότερο από τις κοσμικές δόξες και τιμές.

Επιθυμούν να υπηρετήσουν την Εκκλησία του Χριστού. Πριν αρχίσουν όμως τη δράση τους ασκητεύουν στην έρημο για να απελευθερώσουν τον εαυτό τους από τα ανθρώπινα πάθη και αγωνίζονται στις αρετές.

Ο Βασίλειος έφτασε σε τέτοιο ύψος καθαρότητας ώστε να λέγουν γι’αυτόν ότι μπορούσε να πεθάνει όποτε ήθελε. «Καλός είναι ο ζήλος», έγραφε ο Γρηγόριος, «καλή η ησυχία, η ταπεινοφροσύνη και οι άλλες αρετές. Καθεμιά από αυτές είναι κι ένα μονοπάτι προς τη σωτηρία. Η λεωφόρος όμως είναι η αγάπη. Ας λατρεύσουμε το Χριστό όχι μόνο με προσευχές αλλά και με περιποίηση αυτών που έχουν ανάγκη».

Βασίλειος , Γρηγόριος και Χρυσόστομος χειροτονούνται ιερείς.

Μπαίνουν στον ιερό κλήρο σε εποχή πολύ δύσκολη για την Εκκλησία. Οι αιρετικοί, εκείνοι που στρέβλωσαν την Ορθόδοξη Πίστη έχουν την υποστήριξη του αυτοκράτορα.

Ο Βασίλειος στην Καισάρεια όπου βρίσκεται προκαλεί συζητήσεις με τους αιρετικούς και τους αποστομώνει. Στους ορθόδοξους πιστούς μεταδίδει δύναμη και θάρρος.

Ο Γρηγόριος βοηθά το γέροντα πατέρα του τον επίσκοπο της Ναζιανζού στη φιλανθρωπία και στη διδαχή. Στη διδασκαλία είναι ο πιο κατάλληλος. Σε λόγο του προς τους Αρειανούς που είχαν καταλάβει τους ορθόδοξους ναούς έλεγε:   «Εσείς έχετε τον οίκον εμείς έχουμε τον ένοικον». Αυτοί τους ναούς εμείς το Θεό.

 Στα δώδεκα χρόνια που ο Ιωάννης ήταν ιερέας στην Αντιόχεια πολλοί ειδωλολάτρες είχαν γίνει χριστιανοί. Χρειάστηκαν πολλά κηρύγματα  από τον Ιωάννη για να μπορέσουν να γνωρίσουν την πίστη και να νιώσουν τη γνήσια χριστιανική ζωή, Στις κατηχήσεις του για τους νεοφώτιστους αναπηδάει ο ζήλος του και η αγάπη του γι’ αυτούς.  «Από δω και πέρα θα ονομάζεσαι με τη χάρη του Θεού χριστιανός και πιστός. Το Χριστό πρόκειται να ντυθείς και πρέπει καθετί που θα κάνεις και θα σκέπτεσαι έχοντας στο νου σου ότι εκείνος θα είναι παντού μαζί σου».

Μαζί με την αλήθεια οι τρεις Πατέρες υπηρέτησαν και τις καθημερινές ανάγκες του λαού.

 Ο Βασίλειος είχε βάλει σαν σκοπό να μη μείνει στην Καισάρεια φτωχός, άρρωστο παιδί, ορφανό, ταξιδιώτης που να μη βρίσκει περίθαλψη, περιποίηση, στοργή, ανακούφιση. Ο ίδιος είχε μοιράσει την περιουσία του στους φτωχούς. Πολλοί από τους πλούσιους της  Καισαρείας αλλά και φτωχοί με το υστέρημα τους έσπευσαν να προσφέρουν για να γίνει ένα μεγάλο συγκρότημα από φιλανθρωπικά κτίρια. Κανένα ίδρυμα δεν έλειπε από την πρωτότυπη εκείνη πόλη : τη Βασιλειάδα.

 Εδώ πτωχοκομείο όπου έβρισκαν τροφή πλούσια και υγιεινή οι φτωχοί του τόπου. Εκεί συγκρότημα νοσοκομειακό για τη θεραπεία των αρρώστων από γιατρούς έμπειρους και μορφωμένους. Παρεκεί ορφανοτροφείο για την περίθαλψη των ορφανών. Σε μικρή απόσταση ξενώνας που στοργικά δεχόταν τους ξένους που έβρισκαν εκεί περιποίηση και φιλόξενο ύπνο για να αναπαυθούν και να συνεχίσουν το δρόμο τους. Ξεχωριστά υπήρχε λεπροκομείο όπου περιθάλπονταν, όσοι έπασχαν από λέπρα. Σ’ ένα άλλο οίκημα διδάσκονταν γράμματα τα ορφανά και φτωχά παιδιά και ειδικά εργαστήρια για να μαθαίνουν τέχνες και επαγγέλματα. Τέλος, υπήρχαν ξεχωριστά οικήματα για κατοικία των ιατρών των νοσοκόμων και του υπόλοιπου προσωπικού. Για να εξασφαλίσει το γάλα στους ασθενείς προνόησε ο εμπνευσμένος ιεράρχης να κτίσει και βουστάσια ακόμη.

Και ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος χτίζει Νοσοκομεία. Όπως ο Βασίλειος με το Γρηγόριο έτσι και ο Ιωάννης ένα μέρος της μέρας του το περνάει κοντά στους αρρώστους επιβλέποντας καθετί και υπηρετώντας προσωπικά.

Μαζί με τους αρρώστους φρόντιζε και για τους φυλακισμένους,

Κάθε Τετάρτη και Παρασκευή επισκεπτόταν τις φυλακές. Δίνοντας χρήματα από τους εράνους ελευθέρωνε φυλακισμένους και αιχμαλώτους.

Έλεγε σ’ ένα λόγο του : « Το χρυσάφι δε βρέθηκε για να δενόμαστε   μ’ αυτό - εννοώντας τις χρυσές αλυσίδες και τα κοσμήματα - αλλά για να λύνουμε τους δεμένους».

Οι τρεις άγιοι στάθηκαν με στοργή και ταπείνωση μπροστά στους αδυνάτους και με αρχοντική αξιοπρέπεια και ανδρεία μπροστά στους δυνατούς. Δεν δίστασαν να ελέγξουν την αδικία όπου την έβλεπαν στο λαό ή στους άρχοντες.

Ο Μέγας Βασίλειος δεν διστάζει, να ονομάσει λωποδύτη , όχι μόνο αυτόν που ξεγυμνώνει κάποιον,  αλλά κι εκείνον ο οποίος ενώ μπορεί να προσφέρει ενδύματα και συμπαράσταση, παραλείπει να το κάνει.

Εκείνο που επίμονα καυτηριάζει δεν είναι μόνο το γεγονός του πλούτου, αλλά η διάθεση για πλουτισμό, που υπερέχει όχι μόνο στους πλουσίους αλλά και στους φτωχούς.

 «Ντρέπομαι» ,  έλεγε ο Χρυσόστομος , «ντρέπομαι κάθε φορά που βλέπω πολλούς πλούσιους να γυρίζουν εδώ κι εκεί, να ιππεύουν άλογα με χαλινάρια χρυσά , να σέρνουν πίσω τους δούλους χρυσοφορεμένους, να έχουν στο σπίτι τους κρεβάτια ασημένια κι ένα σωρό άλλα φανταχτερά πράγματα κι όταν έλθει η ώρα να δώσουν κατιτί στο φτωχό τότε γίνονται κι απ’ τους φτωχούς φτωχότεροι. Δεν μας χρειάζεται τέτοια ελεημοσύνη. Αγάπη θα πει θυσία, θα πει γενναιοψυχία και άφθονο αίσθημα».

 Έτος  2006. Ευζωία , συνεχώς βελτιωμένες συνθήκες ζωής στη Δύση αλλά και ένα παγκόσμιο αίσθημα ανασφάλειας. Δεν είναι η τρομοκρατία που απειλεί την ψυχή μας. Είναι το κενό που δεν το γεμίζουν όλα τα αγαθά που συσσωρεύουμε γύρω μας.

Είναι η αποξένωση μας από το Θεό και τον συνάνθρωπο;

«Παρά τη βαθιά της αλλοτρίωση και πτώση η ανθρώπινη φύση δεν έπαψε να είναι φορέας του κατ’ εικόνα Θεού και άρα στην ουσία της καλή» ,  λέει ο Γρηγόριος .

Οι τρεις πατέρες δείχνουν αισιόδοξη εμπιστοσύνη στο μέλλον του ανθρώπου. Ο καθένας μπορεί να ελπίζει για τον εαυτό του σ’ οποιοδήποτε επίπεδο κι αν βρίσκεται. Το ίδιο και για κάθε άλλον. Ο καθένας έχει τη δυνατότητα μετανοίας, μεταστροφής, επιστροφής στο  «αρχαίον κάλλος». Ο χριστιανικός λόγος καλεί σε αδιάκοπη δημιουργική ανανέωση. Μεγίστη οδός για την εύρεση του καθήκοντος,  η μελέτη των θεόπνευστων Γραφών λέει ο Μέγας Βασίλειος.

Πριν την επανάσταση του 1821 οι σκλάβοι Έλληνες γιόρταζαν τη μέρα των Τριών Ιεραρχών ως γιορτή των Ελληνικών Γραμμάτων.   Η σύγκλητος του Πανεπιστημίου Αθηνών την καθιέρωσε επίσημα από το ακαδημαϊκό έτος 1843- 44 ως γιορτή των Ελληνικών Γραμμάτων.